W ostatnich latach pojawiło się wiele badań sugerujących, że leki psychodeliczne mogą pomóc ludziom w radzeniu sobie z chorobami psychicznymi, takimi jak depresja, lęk, przewlekły ból, a nawet zaburzenia odżywiania. Jednak coraz więcej danych wskazuje na jeden z nich jako potencjał do leczenia uzależnień.  Psylocybina, aktywny składnik grzybów psychodelicznych, okazała się obiecująca w badaniach, nie tylko w przypadku alkoholu i narkotyków, ale także nikotyny. Wszystkie z wymienionych są odporne na długotrwałe leczenie.

Czy psylocybina w grzybach halucynogennych leczy uzależnienia?

W 2021 w Stanach Zjednoczonych ponad 100 000 osób zmarło po przedawkowaniu opioidów i innych narkotyków, a liczba stale rośnie. Stwierdzenie, że znalezienie nowych, skutecznych metod leczenia zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych jest pilne, to mało powiedziane.

Psylocybina zmniejsza ryzyko uzależnień

Badania dotyczące stosowania psylocybiny w tym kontekście rosną już od jakiegoś czasu. Jedno, opublikowane w Scientific Reports, analizowało dane od 214 505 dorosłych Amerykanów z National Survey on Drug Use and Health (NSDUH) w latach 2015-2019. Wykazało związek między wcześniejszym stosowaniem psylocybiny w dowolnym momencie ich życia ze zmniejszonym ryzykiem zaburzeń związanych z używaniem opioidów.

Naukowcy przyjrzeli się 11 kryteriom, których używają do diagnozowania zaburzeń związanych z używaniem opioidów (na przykład spędzanie znacznej ilości czasu na zdobywaniu i używaniu narkotyków). Odkryli, że używanie psylocybiny w przeszłości było istotnie powiązane z obniżonymi szansami w siedmiu pozycjach na liście.

Pilotażowe badanie przeprowadzone w 2017 roku na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa, wykazało, że większość z 15 uczestników była w stanie rzucić palenie na co najmniej 16 miesięcy po otrzymaniu 2-3 umiarkowanych lub wysokich dawek psylocybiny. Podobne badanie dotyczące zaburzeń związanych ze spożyciem alkoholu w 2015 roku, prowadzone przez Michaela Bogenschutz, profesora psychiatrii na New York University Grossman School of Medicine, wykazało, że abstynencja wśród osób uzależnionych znacznie wzrosła po zastosowaniu psylocybiny. 

Dlaczego psylocybina może pomóc w leczeniu uzależnień?

Kilka badań klinicznych skoncentrowanych na chorobach psychicznych, takich jak depresja, wykazało, że psylocybina wydaje się poprawiać nastrój pacjentów, nawet kilka tygodni po zażyciu leku. Psylocybina może zwiększać neuroplastyczność mózgu, czyli zdolność sieci neuronowych do zmiany i przebudowy. 

Leczenie uzależnienia od alkoholu i depresji

W badaniu opublikowanym w Nature Medicine naukowcy odkryli, że psylocybina pomogła w budowaniu większej liczby połączeń między różnymi częściami mózgu, jednocześnie zmniejszając interakcje między obszarami mózgu związanymi z depresją. Stosowanie psylocybiny wydawało się zmniejszać objawy depresji u pacjentów. W badaniach przeprowadzonych zarówno na ludziach, jak i zwierzętach, psylocybina wykazuje zdolność do przełamywania nawyków i adaptacji.

Ponadto, dowody pochodzące z badań na zwierzętach sugerują, że wpływ psylocybiny na zdrowie psychiczne może być częściowo związany z jej zdolnością do zmniejszania stanu zapalnego – odpowiedzi immunologicznej w tkankach organizmu na zagrożenia, od stresu po urazy fizyczne. Według naukowców są związane z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja.

Mechanizmy biologiczne nie są jedynym powodem, dla którego badacze są zainteresowani psylocybiną i innymi psychodelikami. Istnieją również psychologiczne doświadczenia związane z przyjmowaniem tych substancji. 

Według badania stosowanie psylocybiny wiąże się z trwałym zmniejszeniem depresji, lęku, nadużywania alkoholu, a także wzrostem regulacji emocjonalnej, dobrostanu duchowego i ukierunkowania na świat zewnętrzny.

Naukowcy z Johns Hopkins University, Ohio State University i Unlimited Sciences stwierdzili, że ich praca stanowi największe do tej pory przyszłościowe badanie naturalistycznego stosowania psylocybiny. Znaleziono dowody potwierdzające „potencjał psylocybiny do wywoływania trwałej poprawy objawów zdrowia psychicznego i ogólnego samopoczucia”.

W ankietach pytano o informacje demograficzne, metody konsumpcji, dawkowanie, ustawienie i intencje użycia oraz subiektywne zmiany w zdrowiu psychicznym. Ankiety były przeprowadzane etapami między lipcem 2020 a lipcem 2022. W momencie wyrażenia zgody na ankietę, dwa tygodnie przed użyciem psylocybiny, trzy dni przed użyciem, 2-4 tygodnie po i 2-3 miesiące po doświadczeniu.

Dane zebrane przed i po planowanym doświadczeniu z psylocybiną wykazały utrzymujące się zmniejszenie lęku, depresji i nadużywania alkoholu. Ponadto zwiększoną elastyczność poznawczą, regulację emocji, dobre samopoczucie duchowe i ekstrawersję oraz zmniejszony neurotyzm i wypalenie.

Wyjątkowe zalety psylocybiny

Naukowcy wskazują na dwie cechy, które sprawiają, że psylocybina jest szczególnie atrakcyjnym potencjalnym sposobem leczenia chorób psychicznych. Po pierwsze, choć może ona wywoływać pewne niebezpieczne skutki uboczne, jeśli nie jest stosowana w kontrolowanych warunkach, nie ma tendencji do uzależniania. Po drugie, psylocybina może mieć długotrwałe działanie, co oznacza, że ludzie musieliby przyjmować ją tylko sporadycznie. To zmniejsza ryzyko wystąpienia jakichkolwiek skutków ubocznych.

Farmakologicznie bezpieczny grzyb

 „To ogromna zaleta pod względem bezpieczeństwa. W porównaniu z codziennym przyjmowaniem pigułki, której profil skutków ubocznych towarzyszy ci przez miesiące, a może nawet lata, w zależności od tego, jak długo ją przyjmujesz” –  Matthew Johnson, profesor psychodelików i świadomości na Uniwersytecie Johns Hopkins.

Pod wieloma względami badania nad potencjałem psylocybiny dopiero się rozpoczynają. Niemal wszystkie badania nad psychodelikami w USA zostały gwałtownie wstrzymane po tym, jak Stany Zjednoczone zaostrzyły regulacje dotyczące badań farmaceutycznych w latach 60. i uznały produkcję i posiadanie psylocybiny oraz innych psychodelików za przestępstwo. 

Dowody gromadziły się i generowały coraz większą uwagę naukową na możliwości leku. Pierwszy psylocybiny jako narzędzia do rzucania palenia.

Według Centers for Disease Control and Prevention, 55 procent dorosłych palaczy próbowało rzucić palenie w 2018 roku, ale tylko 8 procent odniosło sukces.

Wczesna wersja badania w Johns Hopkins Center for Psychedelic & Consciousness Research (w której uczestnicy odbyli dwie lub trzy sesje psylocybinowe) została opublikowana w 2014 roku. Wykazała 80% wskaźnik sukcesu u 15 palaczy, w porównaniu z 35% pacjentów przyjmujących konwencjonalny lek antynikotynowy Chantix.

Dzięki tak pozytywnym wynikom, badanie Hopkinsa rozszerzyło się na większą liczbę uczestników, a zespół otrzymał grant w wysokości 4 milionów dolarów od National Institutes of Health.

Widać coraz większe zainteresowanie medycyny. Wielu ekspertów oczekujących na skuteczne terapie uzależnień twierdzi, że psylocybina stanowi nową formę leczenia dla osób cierpiących na choroby, którym trudno zaradzić istniejącym środkom.

Dlaczego leczenie uzależnień jest trudne?

Jednym z powodów, dla których uzależnienia są tak trudne do leczenia, jest fakt, że większość z nich to coś więcej niż tylko uzależnienie fizyczne. Jeszcze długo po ustąpieniu objawów odstawienia, osoby cierpiące z powodu uzależnienia często stają w obliczu życia bez substancji. Zdarza się, że kiedy w życiu uzależnionych pojawią się bodźce, takie jak stres lub zdenerwowanie, mózg często kieruje z powrotem na znajome terytorium uzależnienia.

Niektórzy eksperci twierdzą, że psylocybina zaspokaja tę psychologiczną potrzebę. Wraz z LSD i meskaliną jest znana jako klasyczny psychodelik, który aktywuje przełączniki w korze wzrokowej mózgu, receptory serotoniny 5-HT2a, wywołując halucynacje. W czasach świetności psychodelików w latach 50. i 60. substancje psychodeliczne były badane pod kątem leczenia depresji i uzależnień z mieszanymi wynikami.

Jednak prace zostały wstrzymane w latach 70. wraz z uchwaleniem ustawy o substancjach kontrolowanych, która umieściła LSD i psylocybinę w najbardziej restrykcyjnej kategorii prawnej, znanej jako Wykaz 1.

Psylocybina w grzybach halucynogennych to przełom

Trzydzieści lat później, w 2000 roku, Roland Griffiths, psychofarmakolog z Johns Hopkins, otrzymał zielone światło od Food and Drug Administration do zbadania psychologicznych skutków psylocybiny na 30 ochotnikach. W ankiecie przeprowadzonej wśród uczestników dwa miesiące po sesji, ponad połowa z nich uznała doświadczenie za jedno z najbardziej znaczących w życiu.

Od tego czasu badania nad psychodelikami rozkwitły. Brytyjskie badanie opublikowane na początku objęło, pacjentów uzależnionych od alkoholu, którzy otrzymali terapię wspomaganą ketaminą. Osoby z badanej grupy powstrzymały się od picia alkoholu w okresie 6 miesięcy. Było ich o 10% więcej, w porównaniu do badanych, którzy otrzymali tylko placebo wraz z terapią lub edukacją.

Badacze, którzy są entuzjastycznie nastawieni do psylocybiny, twierdzą, że jej dłuższe, bardziej intensywne doznania psychodeliczne sprawiają, że jest ona długotrwałym środkiem terapeutycznym. Zasadniczo wymaga od jednej do kilku sesji, aby była skuteczna. Warunkiem jest, że jest zintegrowana z psychoterapią lub inną formą doradztwa w zakresie leczenia.

Psylocybina jest nielegalna na mocy federalnych przepisów antynarkotykowych. Niektóre miasta (m.in. Denver i Santa Cruz w Kalifornii), zdekryminalizowały psychodelik. W listopadzie 2020 Oregon zagłosował za tym, by stać się pierwszym stanem, który zalegalizuje psylocybinę do użytku medycznego.

Kalifornijski Instytut Studiów Integralnych jest jedną z najbardziej znanych organizacji oferujących program certyfikatów szkolących przyszłych terapeutów pracujących z psychodelikami. Niestety, ponieważ terapia wspomagana psylocybiną pozostaje nielegalna, w całym kraju pojawił się podziemny rynek leczenia.

Rząd Australii zmienił klasyfikację psychodelików – psylocybiny i MDMA. Działanie ma zapewnić bezpieczny dostęp do leczenia osobom z zespołem stresu pourazowego (PTSD) i depresją lekooporną. Od 1 lipca 2023 psychiatrzy mogą wypisywać recepty na te substancje,

Substancje nie zostały zalegalizowane do szerokiego stosowania. Jednak, dzięki umieszczeniu ich w wykazie 8 do użytku terapeutycznego w ramach krajowego kodeksu narkotykowego, psychiatrzy, którzy spełniają wymagane standardy, mogą przepisywać psychodeliki. Wciąż pozostają w bardziej rygorystycznym schemacie 9 dla rekreacyjnego użycia.

Psylocybina wpłynęła na zażywanie kokainy

Niektórzy martwią się również, że psylocybina nie jest doceniana w biedniejszych społecznościach, w których uzależnienie zbiera największe żniwo.

„Musimy opracować terapie, które pomogą wszystkim” – Peter Hendricks, psycholog, który bada psylocybinę i uzależnienie na University of Alabama w Birmingham.

Zbliża się on do zakończenia trwającego od ponad pięciu lat badania klinicznego, którego celem jest ocena potencjału psylocybiny w leczeniu uzależnienia od kokainy. Skupił się na zbadaniu użytkowników ze społeczności o niskich dochodach w Birmingham, w tym wśród bezdomnych, gdzie szerzy się uzależnienie.

Sama psychoterapia nie jest na ogół skutecznym sposobem leczenia zaburzeń związanych z używaniem kokainy. W badaniu dr Hendricksa wstępna analiza pierwszych 10 uczestników wykazała jednak, że ci, którzy otrzymali psylocybinę wraz z terapią, używali mniej kokainy w ciągu następnych sześciu miesięcy, w porównaniu do grupy, która otrzymała tylko placebo z terapią. Zgłosili również, że znacznie łatwiej było im powstrzymać się od kokainy i odczuwali większą satysfakcję z życia.

W Polsce także prowadzone są liczne badania nad psychodelikami. Zajmuje się nimi krakowski Instytut Farmakologii im. Jerzego Maja Polskiej Akademii Nauk (IF PAN). Zespół neurofarmakolog prof. Krystyny Gołembiowskiej otrzymał ponad 2 mln zł z Narodowego Centrum Nauki na badania nad medycznym zastosowaniem psylocybiny. 

Źródła:

1. Gukasyan N., Davis A.K., Barrett S.F., Cosimano M.P., Sepeda N.D., Johnson M.W.,Griffiths R.R. (2022). Sage Journals. Efficacy and safety of psilocybin-assisted treatment for major depressive disorder: Prospective 12-month follow-up Z linku: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/02698811211073759
2. Johnson W.M, Garcia-Romeu A., Griffiths R.R. (2017). National Library of Medicine. Long-term Follow-up of Psilocybin-facilitated Smoking Cessation Z linku: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5641975/
3. Bogenschutz M.P., Forcehimes A.A, Pommy A.J, Wilcox C.E, Strassman R.J. (2015). Sage Journals. Psilocybin-assisted treatment for alcohol dependence: A proof-of-concept study Z linku: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0269881114565144
4. Garcia-Romeu A., Davis A.K., Erowid E., Erowid F., Griffiths R.R, Johnson M.W., (2020). Frontiers in Psychiatry. Persisting Reductions in Cannabis, Opioid, and Stimulant Misuse After Naturalistic Psychedelic Use: An Online Survey Z linku: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2019.00955/full
5. Penberthy J.K, Ait-Daoud N., Vaughan M., Fanning T. (2010). National Library of Medicine. Review of treatment for cocaine dependence Z linku: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20088819/
6. Hendricks P. (2024). National Library of Medicine. Psilocybin-facilitated Treatment for Cocaine Use. Z linku: https://clinicaltrials.gov/study/NCT02037126
7. CDC. Smoking Cessation: Fast Facts. Z linku: https://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/fact_sheets/cessation/smoking-cessation-fast-facts/index.html
8. Kometer M., Schmidt A., Jäncke L., Vollenweider F. (2013). National Library of Medicine. Activation of serotonin 2A receptors underlies the psilocybin-induced effects on α oscillations, N170 visual-evoked potentials, and visual hallucinations Z linku: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23785166/
9. Borrell B. (2022). The New York Times. The Next Big Addiction Treatment Z linku: https://www.nytimes.com/2022/03/31/well/mind/psilocybin-mushrooms-addiction-therapy.html
10. Eschner K. (2022). The New York Times. The Promises and Perils of Psychedelic Health Care Z linku: https://www.nytimes.com/2022/01/05/well/psychedelic-drugs-mental-health-therapy.html
11. Law T. (2022). Time. Psilocybin Could be a Therapeutic Breakthrough For Addiction. Z linku: https://time.com/6167638/psilocybin-addiction-therapeutic-breakthrough/
12. Stelmach M. (2023). Termedia. 2 mln zł na badania nad psylocybiną w leczeniu depresji, bólów głowy oraz uzależnienia. Z linku: https://www.termedia.pl/neurologia/2-mln-zl-na-badania-nad-psylocybina-w-leczeniu-depresji-bolow-glowy-oraz-uzaleznienia,50794.html